ધોળાવીરા - સિંધુખીણ સભ્યતાનું ગુજરાતનું સૌથી મોટુ નગર...

ધોળાવીરા ( ખદીર બેટ-પૂર્વ કચ્છ )-
સિંધુ ખીણ સભ્યતાનું ગુજરાતનું સૌથી મોટુ નગર....

ઈતિહાસનાં પ્રેમી તરીકે વર્ષોથી આ સ્થળ જોવાની ઇચ્છા હતી....પણ ખૂબ દૂર હોવાથી કદી જઇ શક્યો ન હતો. અંતે પહોચી જ ગયો...ઈતિહાસ મને બોલાવે છે....આ પહેલા આ જ સભ્પયતાનું મહાબંદર એવું લોથલ હું જોઈ ચુક્યો  હતો..

આ ઈ સમય હતો કે હું કચ્છના પ્રવાસે નીકળ્યો હતો...ભુજ, માંડવી, નખત્રાણા, માતાના મધ સુધીના પ્રદેશો અમે ખુંદી વળ્યા હતા, બસ હવે આ ખડીર બેટ અને ધોળાવીરા બાકી હતું.....અને ઈ પૂરું કરીને જ કચ્છમાંથી વિદાય  લેવું તેવું મનોમન નક્કી કરેલ....

અહીનો રસ્અતો એકદમ સુમસામ છે...ભાગ્હીયે જ કોઈ માનસ રસ્તે જોવા મળે....પણ અમે તો પહોંચી જ ગયા.... પહોંચતા જ 5000 વર્ષ પહેલાનાં ઇતિહાસનું પાનુ ખુલી જાય....સિંધુખીણની એક મહાન વિકસેલી સભ્યતા....અને તેનું આ વિકસેલું  મહાનગર....જે ઈતિહાસ હું બહ્નાવું છું તે આજે નજર સમક્ષ છે....થીયરી નહિ....પ્રેક્ટીકલ.....

અહી એક બાજુ મ્આયુઝીયમ અને એક બાજુ ધોળાવીરા ઉત્ખનન સાઈટ આવેલ છે....એક ગાઈડ અમારી સાથે આવ્યો અને તેને અમને એક એક બારીકાઇ ભરી વાતો કરી....બીજા કોઈ હોય તો એને થાય કે આ ધૂળ, પથ્થર માં શું જોવાનું ???પણ મને તો આ પથરોમાં એક  મહાન સભ્યતાના દર્શન થતા હતા.....

અન્ય હડપ્પીયન નગર કરતા આ નગર થોડુ અલગ છે.... બધાં નગરો માં બાંધકામમાં ઇંટો નો ઉપયોગ થયો છે જ્યારે અહી પથ્થરો પણ જોવા મળે છે.

હડપ્પીયન નગરો મોટા ભાગે 2 ભાગમાં (Upper town, Lower town,) જોવા મળે છે જયારે આ ત્રણ ભાગમાં છે...( Upper town, Lower town, Middle town ) જે તેની આગવી વિશેષતા છે....

5000 વર્ષ પહેલા અહી પાણીને રોકીને વિશાળ ડેમ બનાવવામાં આવેલ, સૌથી મોટો અન્ડર ગ્રાઉન્ડ વોટર ટેન્ક બનાવેલ....બોલો એ સમયે કેવી એન્જિનિયરીંગ કલા વિકસાવી હશે લોકોએ.....

સફેદ રણ પણ અહીંથી માત્ર 7 km દૂર જ છે, એટલે અમે ત્યાં પણ જઈ આવ્યા....અને અગાધ દરિયાની જેમ આ સફેદ રણને આંખોમાં સમાવી લીધું....

  ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ રસિકો એ ખાસ જોવા જેવી આ જગ્યાચ છે......

એક્સ્ટ્રા શોટ્સ -

કેવી રીતે પહોંચવું ? - ધોળાવીરા ખદીર બેટમાં રાપર થી આશરે ૯૦ કિમી અને ભચાઉથી આશરે ૧૪૦ કિમી અંતરે આવેલ છે....અહી બસની સુવિધા પ્રમાણમાં ઓછી હોય છે એટલે કાર દ્વારા પહોંચવું જ સરળ છે. જેથી આજુ બાજુના સ્થળો પણ જોઈ શકાય...

ક્યા રહેવું ? - ધોળાવીરામાં ગુજરાત સરકારની તોરણ હોટેલ આવેલ છે...ત્યાં સરસ રહેવા અને જમવાની સુવિધા ઉપલબ્ધ છે...

ક્યારે જવું ? - કચ્છની  ગરમીને કારણે સામાન્ય રીતે કચ્છના કોઈ પણ પ્રદેશની મુલાકાત માટે નો શ્રેષ્ટ સમય શિયાળો છે....ઓક્ટોબર થી જાન્યુઆરીમાં મુલાકાત લેવી સારી...આ સમયગાળામાં સફેદ રણ પણ ખીલેલું જોવા મળે છે...

અન્ય માહિતી -  ક્ષેત્રફળની દ્રષ્ટીએ કચ્છ ખૂબ વિશાલ છે....આથી તેના  વિવિધ વિવિધ સ્થળો વચ્ચે અંતર ખૂબ વધુ હોય છે. આથી શક્ય હોય તો ખાનગી બસ/કાર દ્વારા મુસાફરી કરીએ તો ઓછા સમયમાં ઘણા સ્થળોની મુલાકાત લઇ શકાય....

હડપ્પીયન સંસ્કૃતિ " લોથલ - એક મહાબંદર "

હડપ્પીયન સંસ્કૃતિ સાથે સંવાદ - " લોથલ - એક મહાબંદર "

                    

અહીં પહોંચતા જ એવું લાગ્યું કે ઇતિહાસના લેકચરમાં માત્ર જેને ભણાવતા હતા તે સભ્યતા ખુદ જ કંઈક કહી રહી હોય.

1954-55 માં શ્રી એસ.આર.રાવ દ્વારા અહીં ઉત્ખનન થયું અને ઇતિહાસના પાનામાં 5000 હજાર વર્ષ પહેલાની કહાની ઉમેરાઈ.

વિશ્વમાં ૪ મહાન સંસ્કૃતિઓ હતી તેમાંની  સિંધુખીણની સભ્યતા ભારતમાં હતી અને તે પણ વિકસિત  નગરો વાળી. સિંધુ સભ્યતાનાં લોકો ૫૦૦૦ વર્ષ પહેલા પણ આટલા આગળ પડતા હશે તેની કલ્પના કરાવી પણ મુશ્કેલ છે. અદભુત પેન્ટિંગ, માટીના રમકડા, મૂર્તિઓ, માટી અને ધાતુના સીલ, પાકા મકાનો અને એ પણ ગટરવ્યવસ્થા વાળા આ સભ્યતાની ખાસિયત હતી.

લોથલ નગર ની ખાસિયત છે તેનું જહાજ લંગરવાનું વિશાળ " ડોકયાર્ડ". એક સમયે દરિયો લોથલ સુધી વિસ્તરેલો હતો  અને લોથલ સિંધુ સભ્યતાનું મહા બંદર હતું.  અહીંથી  છેક ઇરાક-ઈરાન સુધીની મેસોપોટેમિયા સભ્યતા સાથે વ્યાપાર થતો...

સ્ત્રી -પુરુષ ના જોડિયા કબર અને મણકાની ફેક્ટરીનાં અવશેષો આ સ્થળ પરથી મળી આવેલ છે. જે તેની સૌથી આગવી વિશેષતા છે...

ઈતિહાસ અને સંસ્કૃતિમાં રસ ધરાવાતા લોકોએ ખાસ મુલાકાત લેવી.....જાણે તમે ટાઈમ ટ્રાવેલ દ્વારા ૫૦૦૦ વર્ષ પહેલાની સફર કરતા હોય તેવું લાગશે..

એકસ્ટ્રા શોટ્સ -

કેવી રીતે પહોંચવું ? - લોથલ અમદાવાદથી આશરે ૭૦ કિમી દૂર છે. આથી બસ/કાર દ્વારા સહેલાઇથી પહોંચી શકાય છે.

ક્યા રોકાવું ? - 3-૪  કલાકમાં લોથલનાં તમામ પાસા જોઈ શકાય છે...આથી અહી રોકાવાનો ખાસ પ્રશ્ન રહેતો નથી. લોથલમાં રોકાવાની કોઈ જગ્યા ઉપલબ્ધ નથી...

અન્ય માહિતી - લોથલથી માત્ર ૨૦ કિમી નાં અંતરે ગણપતપુરામાં કોઠગણેશનું સરસ મંદિર આવેલ છે. ત્યાની કેળાની વેફર ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે..